O nas

Historia:

Centrum zostało utworzone w 2012 roku w wyniku przekształcenia ówczesnego Laboratorium Radiometrii, działającego w strukturach Instytutu od wczesnych lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Zakres działania Śląskiego Centrum Radiometrii Środowiskowej im. Marii Goeppert Mayer obejmuje monitoring radiacyjny, ochronę radiologiczną oraz radioekologię. Początkowa działalność laboratorium wiązała się z badaniem i kontrolą narażenia radiacyjnego w kopalniach, związanego z występowaniem wód radonośnych oraz wytracających się z nich osadów, zawierających wysokie stężenia izotopów radu ²²⁶Ra oraz ²²⁸Ra. Dzięki dobremu, jak na tamte czasy, wyposażeniu oraz dzięki determinacji pracowników, laboratorium pozyskało znacznie szersze kompetencje. W 1994 roku, laboratorium uzyskało akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (AB005) jako pierwsze spośród wszystkich laboratorium radiometrycznych w Polsce. Możliwości badawcze wciąż były poszerzane, m.in. o pomiary stężenia tzw. sztucznych nuklidów promieniotwórczych, np. ³H, ⁹⁰Sr. Laboratorium zostało włączone do krajowej sieci placówek prowadzących ciągłe pomiary skażeń promieniotwórczych w atmosferze, a w 2002 roku Rada Ministrów RP włączyła laboratorium do zespołu tzw. Placówek Specjalistycznych, wykonujących bardziej zaawansowane analizy w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego. Centrum jest także członkiem międzynarodowej sieci ALMERA nadzorowanej przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej IAEA. W 2023 roku, decyzją Rady Ministrów RP, Główny Instytut Górnictwa, w którego strukturze znajduje się Centrum, uzyskał status Państwowego Instytutu Badawczego, a jednym z wykonywanych zadań jest: „monitorowanie tła promieniotwórczego oraz potencjalnych skażeń promieniotwórczych powodowanych działalnością obiektów jądrowych oraz powstałych w wyniku działalności górniczej”.

W zakresie działalności Centrum, prowadzone są zarówno badania naukowe, jak i prace wdrożeniowe oraz usługowe. Zespół aktualnie tworzy 15 osób, w tym 5 Profesorów Instytutu (ze stopniem doktora habilitowanego), 2 Adiunktów (ze stopniem doktora) oraz 8 pracowników inżynieryjno-technicznych, w tym 2 osoby ubiegające się o stopień doktora.

Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej jest uznanym partnerem w zakresie prowadzenia badań i wykonywania pomiarów środowiskowych obejmujących badania skażeń promieniotwórczych czy dawek promieniowania. Centrum wykonuje prace zarówno dla jednostek rządowych i samorządowych, placówek medycznych, jak i dla przedsiębiorstw sektora wydobywczego, jądrowego i energetycznego.

Przykładowe tematy prac naukowych i badawczo-usługowych prowadzonych w Centrum:  

• Monitoring zagrożenia radiacyjnego w podziemnych zakładach górniczych, w tym pomiary stężenia izotopów radu w wodach i osadach kopalniach, stężenia energii potencjalne alfa produktów rozpadu radonu w powietrzu, pomiary dawki promieniowania gamma;
• Badania promieniotwórczości w wodach przeznaczonych do spożycia przez ludzi;
• Badanie stanu radiacyjnego (tła) w planowanych lokalizacjach obiektów jądrowych na potrzeby uzyskania decyzji środowiskowych i lokalizacyjnych;
• Monitoring skażeń promieniotwórczych wokół Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych;
• Kontrola narażenia zawodowego na promieniowanie (pomiary dawek promieniowania) w placówkach służby zdrowia, zakładach przemysłowych, i innych stosujących aparaty rentgenowskie oraz źródła promieniotwórcze;
• Badania promieniotwórczości materiałów budowlanych, odpadów przemysłowych oraz w próbkach środowiskowych;
• Rozwój technologii oczyszczania wód dołowych (kopalnianych) z izotopów radu oraz innych zanieczyszczeń;
• Badanie zagrożenia radonowego w budynkach na terenach górniczych i pogórniczych.

Centrum Prowadzi także działalność szkoleniową. Specjaliści Centrum prowadzą wykłady i ćwiczenia w ramach kursów specjalistycznych oraz studiów podyplomowych dla pracowników zakładów górniczych, w zakresie ochrony radiologicznej. Organizowane są także kursy specjalistyczne i szkoły letnie w ramach projektów międzynarodowych, które ukończyło ponad 100 osób z 60 krajów.

Zespół:

Pracowali z nami:

• dr hab. inż. Jan Skowronek
• dr hab. Irena Pluta
• dr Jolanta Lebecka
• dr Ireneusz Tomza

Wyposażenie i pracownie:

Spektrometria promieniowania gamma

5 spektrometrów promieniowania gamma wyposażonych w detektory HPGe o wydajnościach względnych od 30 do 50%.
Zakres energetyczny: 35 – 3000 keV
Dolny limit detekcji dla Cs-137: 0,1 Bq/kg przy czasie pomiaru 80 000 s i wielkości próbki ok 150 g. Dla próbek ciekłych istnieje możliwość zatężenia i obniżenia limitów detekcji nawet do 0,01 Bq/kg.
Domki osłonne ołowiane o grubości 15 cm wykonane z ołowiu niskotłowego.

Spektrometry ciekłoscyntylacyjne LSC

• ultraniskotłowy spektrometr ciekłoscyntylacyjny (LSC) Quantulus 1220 (2 urządzenia)
• przenośny spektrometr ciekłoscyntylacyjny (LSC) TRIATHLER
• Tri-Carb 5110 TR – niskotłowy spektrometr ciekłoscyntylacyjny
• Tricarb 2910 TR – niskotłowy spektrometr ciekłoscyntylacyjny

Spektrometry promieniowania alfa

• spektrometr promieniowania alfa wyposażony w detektory Si (PIPS)
• Powierzchnia czynna detektorów 450 mm²
• 12 niezależnych komór pomiarowych
• oprogramowanie do analizy widma GENIE^TM 2000

Dozymetria termoluminescencyjna TLD

Laboratorium dysponuje:

• zautomatyzowanym systemem do pomiaru dawek firmy Panasonic, w którego skład wchodzi: automatyczny czytnik UD-7900M, irradiator UD-794 oraz dawkomierze typu UD802, UD807 i UD813
• czytnikami detektorów termoluminescencyjnych Harshaw TLD Reader 5500 oraz Reader Analyser TLRA-95
• aparatem rentgenowskim (320 keV) z zestawem filtrów
• instalacją do wytwarzania skolimowanej wiązki promieniowania gamma wyposażoną w źródła ¹³⁷Cs o aktywnościach 0,01 Ci, 1 Ci i 100 Ci
• zdalnie sterowaną ławą kalibracyjną
• urządzeniem do panoramicznego napromieniania obiektów promieniowaniem gamma (źródło ¹³⁷Cs, 50 mCi)
• urządzeniem do panoramicznego napromieniania obiektów promieniowaniem neutronowym (źródło ²⁴¹Am-Be, 1Ci)
• urządzeniem do napromieniania obiektów promieniowaniem beta (źródło ⁹⁰Sr/Y, 50 mCi)

Pracownia radonowa

• System RADOSYS do odczytu detektorów śladowych CR-39
• AlphaGuard – aktywny miernik stężenia radonu
• RAD7 – aktywny miernik stężenia radonu i toronu
• SARAD Radon Scout PMT – system do pomiarów stężenia radonu za pomocą komór Lucasa
• Komora klimatyczna 17 m³ oraz zestaw źródeł radonu i toronu
• Modułowa komora ekshalacyjna o regulowanej objętości 30, 60 i 90 L
• Komory do pomiarów ekshalacji radonu z gleby

Pracownia Radiochemiczna kl. II

Pracownia Radiochemii wyposażona jest w urządzenia służące do wstępnego przygotowania, następnie preparatyki chemicznej różnych próbek środowiskowych.

Najważniejsze z nich to:

• piece muflowe firmy Nabertherm z możliwością zaprogramowania kilku etapów (rożnych temperatur) spopielania próbki w zależności od matrycy
• suszarki laboratoryjne firmy Memmert z płynną regulacją temperatury do 210°C
• wytrząsarka laboratoryjna firmy GFL z regulowaną częstotliwością wytrząsania, stosowana do próbek o większej objętości (do 1 L)
• wytrząsarka laboratoryjna typu Vortex, do próbek o niewielkiej objętości
• zestaw płyt grzejnych z wbudowanym mieszadłem magnetycznym
• miernik firmy WTW wraz z dedykowanymi sondami do pomiarów parametrów wody lub próbek ciekłych: pH, przewodności elektrolityczna, potencjał redox, stężenie tlenu
• wagi analityczne firmy Sartorius i Radwag

Pracownia źródeł promieniowania kl. Z

W pracowni znajduje się:

• aparat rentgenowski (320 keV) z zestawem filtrów
• instalacja do wytwarzania skolimowanej wiązki promieniowania gamma wyposażoną w źródła ¹³⁷Cs o aktywnościach 0,01 Ci, 1 Ci i 100 Ci
• zdalnie sterowana ława kalibracyjna
• urządzenie do panoramicznego napromieniania obiektów promieniowaniem gamma (źródło ¹³⁷Cs, 50 mCi)
• urządzenie do panoramicznego napromieniania obiektów promieniowaniem neutronowym (źródło ²⁴¹Am-Be, 1Ci)
• urządzenie do napromieniania obiektów promieniowaniem beta (źródło ⁹⁰Sr/Y, 50 mCi)

Galeria: